PUŁTUSCY POSŁOWIE ostatnich pięciu wieków

W październiku ubiegłego roku uczestniczyliśmy w wyborach parlamentarnych, w listopadzie obserwowaliśmy początki Sejmu X kadencji, a grudzień upłynął na formowaniu nowego rządu. Przy tej okazji prezentujemy zestawienie „pułtuskich” posłów, czyli posłów, wybieranych z naszego okręgu, na przełomie pięciuset lat. Artykuł przygotował prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Pułtusku, pasjonata historii Wojciech Zrayko.

W październiku ubiegłego roku uczestniczyliśmy w wyborach parlamentarnych, w listopadzie obserwowaliśmy początki Sejmu X kadencji, a grudzień upłynął na formowaniu nowego rządu. Przy tej okazji prezentujemy zestawienie „pułtuskich” posłów, czyli posłów, wybieranych z naszego okręgu, na przełomie pięciuset lat. Artykuł przygotował prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Pułtusku, pasjonata historii Wojciech Zrayko.

W poniższym zestawieniu przyjęto jako kryterium mandat z okręgu wyborczego, w którym znajdował się Pułtusk w danym okresie, wobec czego większość niżej wymienionych związku z Pułtuskiem nie miała.

I Rzeczpospolita / województwo mazowieckie / ziemia zakroczymska

W czasach I Rzeczposlitej Sejm składał się z Króla, Senatu oraz izby poselskiej. Członków tej ostatniej obierał naród na sejmikach obejmujących z reguły daną ziemię – jednostkę terytorialną między województwem (organem władzy administracyjnej) a powiatem (okręgiem sądowym). Sejmiki wybierały swoich posłów i innych urzędników ziemskich oraz ustalały swoje stanowisko względem spraw roztrząsanych na sejmie walnym.

Pułtusk należał do ziemi zakroczymskiej województwa mazowieckiego. Ziemia ta obejmowała powiaty zakroczymski (Zakroczym, ob. w pow. nowodworskim), nowomiejski (Nowe Miasto, ob. w pow. płońskim) oraz serocki (Serock, ob. w pow. legionowskim); od południa była ograniczona Wisłą i Bugiem, Sejmik ziemski wybierał stąd dwóch posłów na Sejm walny oraz jednego deputata na Trybunał (co piąty rok).

(lista niepełna)

1556/1557, 1562/1553, 1557, 1566 – Maciej Chądzyński herbu Ciołek, podkomorzy drohicki, starosta błoński, radzikowski, płocki, zakroczymski

1564, 1570, 1573, 1576/1577, 1578, 1579/1580, 1585, 1589 – Florian Kryski herbu Prawdzic, wojski zakroczymski

1570, 1572, 1574, 1578 – Jakub Żabicki herbu Prawdzic, podkomorzy zakroczymski

1596, 1598, 1601 – Feliks Kryski z Drobina herbu Prawdzic, kanclerz wielki koronny, marszałek sejmu ordynaryjnego, starosta kruszwicki, kowalski, przedecki, zakroczymski, deputat do Trybunału Głównego Koronnego, marszałek sejmiku mazowieckiego, bohater z Moskwy, organizator hołdu Szujskiego, polski Demostenes

1613, 1626, 1629 – Adrian Andrzej Gołyński herbu Prawdzic, kasztelan wyszogrodzki, starosta zakroczymski, marszałek sejmiku mazowieckiego, dziedzic Gołymina

1645, 1646, 1647, 1648, 1649/1650 – Feliks Brochowski herbu Prawdzic, podstarości malborski, pisarz ziemski i grodzki zakroczymski, marszałek sejmiku mazowieckiego, deputat na Trybunał Główny Koronny

1649, 1649/1650  – Janusz Wessel herbu Rogala, wojewoda płocki, cześnik koronny, starosta ostrowski, różaski, makowski i straszewski

1661 – Mikołaj Bykowski herbu Gryf, kasztelan podlaski, starosta zakroczymski

1662, 1666, 1668, 1670 – Kazimierz Franciszek Gumowski herbu Pobóg, podkomorzy zakroczymski

1667, 1674, 1696 – Andrzej Kowalewski z Kowalewic herbu Junosza, kasztelan sierpecki, podstoli płocki

1668 – Franciszek Stanisław Wessel herbu Rogala, wojewoda mazowiecki, krajczy koronny, starosta różański i makowski, marszałek dworu królowej Marysieńki

1681 – Wacław Lasocki herbu Dołęga, podkomorzy zakroczymski, chorąży i rotmistrz wyszogrodzki, marszałek Trybunału Głównego Koronnego, starosta siennicki

1683, 1688, 1690, 1692/1693 – Kazimierz Ludwik Bieliński herbu Junosza, marszałek wielki koronny, starosta mławski, czerski, garwoliński, osiecki, makowski

1690, 1693 – Ludwik Antoni Lasocki herbu Dołęga, starosta zakroczymski, podczaszy wyszogrodzki, sekretarz królewski, marszałek ziemi zakroczymskiej, pułkownik, bohater spod Wiednia i Parkanów

1697, 1699 – Wojciech Franciszek Załęski herbu Prus I, skarbnik mielnicki

1703 – Felicjan Kuczborski herbu Ogończyk, podkomorzy, podczaszy, łowczy i miecznik zakroczymski

1744, 1746 – Maciej Grabowski herbu Kamlada, podskarbi wielki koronny

1744, 1748, 1762, 1767 Kazimierz ks. Poniatowski herbu Ciołek, brat królewski, generał lejtnant wojsk koronnych, podkomorzy nadworny koronny, starosta spiski, stryjski, tyszowiecki, rycki, szadowski, lubelski, sokalski, fundator najsłynniejszego zamtuza w Warszawie

1750 – Stanisław August, Król Polski

1764 – Franciszek Ksawery Branicki herbu Korczak – minister wojny, generał artylerii litewskiej, hetman wielki koronny, generał rosyjski, starosta halicki; pojedynkował się z Casanovą

1766, 1776 – Jacek Bartłomiej Józef Ogrodzki herbu Rogala, sekretarz wielki koronny

1767 – Ignacy Czesław Łempicki herbu Junosza, generał major wojsk koronnych, generał adiutant królewski

1768, 1775, 1778, 1782, 1790 – Józef Radzicki herbu Nałęcz, skarbnik, podczaszy, stolnik, podkomorzy zakroczymski, marszałek konfederacji targowickiej

1773-1775 – Jakub Górski herbu Bożawola, burgrabia zakroczymski, regent, sędzia i skarbnik zakroczymski, pisarz i sędzia różański, deputat na Trybunał Główny Koronny

1778 – Teodor Myszczyński herbu Kolumna, sędzia, podsędek i skarbnik zakroczymski, deputat na Trybunał Główny Koronny

1786 – Antoni Zaborowski herbu Grzymała, cześnik zakroczymski

1788 – Kazimierz Łempicki herbu Junosza, stolnik, podczaszy, podstoli, cześnik, sędzia i podstarości zakroczymski

1793 – Aleksander Andrzej ks. Poniński herbu Łodzia

Księstwo Warszawskie / powiat pułtuski

W Księstwie Warszawskim Sejm składał się z króla saskiego, Senatu i izby poselskiej. Izba poselska była złożona ze 100 posłów (po jednym z powiatu) oraz 66 deputowanych od gminu. Posłów wybierały sejmiki powiatowe, a deputowanych zgromadzenia gminne. Kadencja posła trwała 9 lat, przy czym co 3 lata wybierano 1/3 izby.

Powiat pułtuski należał wówczas do województwa płockiego. W czasach Księstwa Warszawskiego posłem był”

1809-1815 Ludwik Pęczkowski h. Grzymała

Królestwo Polskie / powiat pułtuski

Ustrój Królestwa Polskiego był zbliżony do ustroju Księstwa Warszawskiego, przy czym kadencja posła trwała 6 lat, a co 2 lata zmieniała się 1/3 posłów.

1818-1820 Józef Młodzianowski h. Dąbrowa – komornik różański, poseł różański w I Rzplitej, powstaniec kościuszkowski

1820-1826 Tomasz Skarżyński h. Bończa

1826-1832 Paweł Grąbczewski h. Nałęcz – powstaniec listopadowy, główny intendent wojsk, uczestnik posiedzenia detronizującego króla Mikołaja I

II RP

Okręg ciechanowski

Począwszy od wyborów do Sejmu Ustawodawczego Pułtusk przynależy do okręgu ciechanowskiego, podobnie jak Przasnysz, Maków Mazowiecki i Wybory w tym stanie odbyły się w latach 1919, 1922, 1927, 1930.

1919-1922 Błażej Krzywkowski (Narodowe Zjednoczenie Ludowe)

1919-1922 Ks. Edmund Bieńkowski (Związek Ludowo-Narodowy)

1919-1927 Michał Wichliński (Związek Ludowo-Narodowy, Narodowe Chrześcijańskie Stronnictwo Pracy) – delegat na rokowania pokojowe w Mińsku Litewskim (ob. Białoruś) i Rydze, żołnierz

1919 Mieczysław Rudnicki

1919-1922 Feliks Pragacz (Związek Ludowo-Narodowy) – ur. w Grabówku, pow. Maków

1919-1927 Aleksander Żebrowski (Związek Ludowo-Narodowy) – ur. w Ogonach, pow. Maków

1919-1922 Michał Bojanowski (Związek Ludowo-Narodowy) – obywatel ziemski, poseł do II Dumy, członek sejmiku powiatowego

1919-1922 Ignacy Góralski (Związek Ludowo-Narodowy, Narodowe Zjednoczenie Ludowe)

1919-1922 Józef Biliński (Związek Ludowo-Narodowy), Narodowe Zjednoczenie Ludowe)

1922-1927 Jerzy Zdziechowski (Związek Ludowo-Narodowy) – oficer

1922-1927 Leopold Bieńkowski (Związek Ludowo-Narodowy) – żołnierz

1922-1927 Jerzy Barański (PSL „Wyzwolenie”) – żołnierz

1928-1930 Jan Woźnicki (PSL Wyzwolenie)

1928-1935 Piotr Koczara (PSL Wyzwolenie) – zam. Kacice, gm. Kleszewo, pow. Pułtusk

1928-1930 Medard Downarowicz (PPS) – minister Skarbu i kultury, legionista w 1 brygadzie

1928-1935 Jan Kornecki (Związek Ludowo-Narodowy)

1928-1930 Maurycy Jaroszyński (BBWR) – wiceminister spraw wewnętrznych

1930-1935 Stanisław Bojanowski (Klub Narodowy)

1930-1935 Henryk Kakowski (Klub Narodowy)

1930-1935 Zygmunt Radliński (BBWR)

Okręg pułtuski

Od 1935 roku wybory odbywały się w nowych okręgach wyborczych. Okręg pułtuski obejmował m.in. Radzymin i Mińsk Mazowiecki. Wybory z tego okręgu odbyły się w 1935 i 1938 r.

1935-1938 Stanisław Kielak (BBWR) – wicemarszałek Sejmu, zamordowany w Auschwitz

1935-1938 Stefan Dąbrowski (BBWR) – obywatel ziemski, ułan, zam. w Kowalewicach Nowych, gm. Świercze

1938-1939 Józef Nodzykowski (OZN) – Kasice, pow. Pułtusk

1938-1939 Feliks Kamiński (OZN)

Polska Ludowa

Okręg pułtuski

1947-1952 Stanisław Jurkowski

1947-1952 Stanisław Kotek-Agroszewski

1947-1952 Karol Kurpiewski

1947-1952 Wanda Podniesińska

1947-1952 Wacław Polkowski

1947-1952 Czesław Wychech

1952-1957 Helena Boczek

1952-1957 Janina Cabaj

1952-1957 Franciszek Dzięcioł

1952-1957 Henryk Korotyński (PPR, PZPR) – dziennikarz, żołnierz AK, członek Trybunału Stanu

1952-1957 Józef Kuzebski (zastępca posła)

1952-1957 Marian Rybicki (PPS, PZPR – sekretarz Rady Państwa, minister sprawiedliwości, prokurator generalny

1952-1957 Kazimierz Staniszewski (zastępca posła)

Okręg ciechanowski

1957-1965 Stefan Gołębiowski

1957-1961 Zygmunt Hagedorny

1957-1961 Józef Lasota

1957-1961 Henryk Leliński

1961-1965 Marian Antczak

1961-1972 Tadeusz Janczyk

1961-1965 Konstanty Nadratowski

1961-1965 Wiktoria Sienkiewicz

1961-1965 Stanisław Ulicki

1961-1965 Zygmunt Załęski

1965-1972 Dyzma Gałaj

1965-1969 Roman Makowski

1965-1969 Barbara Pstrągowska

1965-1969 Stanisław Trzaska

1965-1969 Czesław Waryszak

1969-1976 Zdzisław Józef Krysiak – ur. w Koziegłowach, gm. Pokrzywnica

1969-1985 Józef Pińkowski

1969-1972 Mieczysław Franciszek Trętowski

1969-1972 Aniela Zakrzewska

1972-1976 Teresa Lebiedzińska-Torbus

1972-1976 Tadeusz Lewandowski

1972-1980 Daniela Teresa Liberadzka

1972-1976 Stefan Ignar

Województwo ciechanowskie

W 1975 r. wprowadzono nowy podział terytorialny na 49 województw. Odtąd większość województw sama była okręgiem wyborczym. Tak też było w przypadku województwa ciechanowskiego.

Źródło: Wikipedia

1976-1985 Jerzy Gralewicz

1976-1985 Jerzy Kwiatkowski

1976-1985 Zdzisław Luciński

1980-1985 Smolicz Agnieszka

1985-1989 Helena Chodkowska

1985-1989 Marian Figiel

1985-1989 Henryk Przygodzki

1985-1989 Jan Szczerbowicz-Wieczór

1985-1989, 1991-2001 Stanisław Żelichowski (PSL) – sędzia Trybunału Stanu, minister środowiska

III RP

Wybory z 1989 r. odbywały się tak, jak wcześniej, przy czym częściowo dopuszczono Solidarność.

1989-1991 Irena Chojnacka (PZPR)

1989-1991 Witold Chrzanowski (ZSL) – radny Pułtuska, radny sejmiku mazowieckiego

1989-1991 Urszula Jarosz (UChS)

1989-1991 Ryszard Pidek (PZPR)

1989-1993 Stanisław Węgłowski (Porozumienie Obywatelskie Centrum) – urodzony w Dzierżeninie

Okręg ciechanowsko-łomżyńsko-ostrołęcki

Wybory w 1991 odbyły się w nowych realiach z nową ordynacją wyborczą i w nowych okręgach. Od tego czasu ordynacja zakładała wybory proporcjonalne na poziomie okręgu. Liczba okręgów była mniejsza niż wcześniej, przez co przypadała na nie większa liczba mandatów. Okręg obejmujący dotychczas województwo ciechanowskie został połączony z ostrołęckim i łomżyńskim. Projekt ten wytrzymał jednak zaledwie jedną kadencję.

1991-1993 Piotr Barciński (PSL)

1991-1993 Tadeusz Godlewski (WAK)

1991-1993 Józef Gutowski (Porozumienie Ludowe)

1991-1993 Wiesław Janowski (Porozumienie Ludowe)

1991-1993 Tadeusz Lasocki (ChD) – wicewojewoda łomżyński

1991-1993 Waldemar Modzelewski (WAK)

1991-1993 Mieczysław Pawlak (KPN)

1991-1993 Kazimierz Pękała (WAK)

1991-1993 Jan Piskorski (UD)

1991-2001 Zbigniew Siemiątkowski (SLD) – minister spraw wewnętrznych

Okręg ciechanowski

Od wyborów w 1993 r. obowiązuje próg wyborczy na poziomie 5% (pomijając inne przypadki ustawowe). Było to związane ze znacznym rozdrobnieniem ugrupowań sejmowych, które utrudniało sterowanie demokracją. Okręg znów obejmował ponownie województwo ciechanowskie, co również miało na celu wzmocnienie większych partii przez ograniczenie liczby mandatów do podziału.

1993-1997 Jan Mączewski (PSL) – starosta płoński

1993-2001 Anna Zalewska (SLD)

1997-2001 Mirosław Koźlakiewicz (AWS) – sekretarz stanu w kancelarii premiera

Okręg siedlecko-ostrołęcki

Od 2001 r. posłowie wybierani są w okręgach wyborczych obejmujących co do zasady wybrane powiaty lub miasta na prawach powiatów z danego województwa. Reforma ta zbiegła się z nowym podziałem administracyjnym państwa z 1999 r. przywracającym powiaty.

Od tego czasu powiat pułtuski należy do okręgu wyborczego nr 18 zwanego siedlecko-ostrołęckim. Obejmuje on Ostrołękę i Siedlce oraz powiaty garwoliński, łosicki, makowski, miński, ostrowski, ostrołęcki, pułtuski, siedlecki, sokołowski, węgrowski, wyszkowski.

Od tego czasu wybory w tym okręgu odbyły się w 2001, 2005, 2007, 2011, 2015, 2019 i 2023 r.

2001-2004 Zbigniew Chrzanowski (PO) – wiceminister rolnictwa

2001-2005 Zbigniew Deptuła (PSL) – starosta makowski

2001-2005 Zbigniew Dziewulski (Samoobrona) – przewodniczący rady Suchożebrów, żołnierz

2001-2007 Krzysztof Filipek (Samoobrona) – sekretarz stanu w kancelarii premiera

2001-2005 Gabriel Janowski (LPR) – minister rolnictwa, senator

2001-2009 Jarosław Kalinowski (PSL) – wicemarszałek Sejmu, wicepremier, minister rolnictwa, wójt Somianki

2001-2005 Zbigniew Krutczenko (SLD)

2001-2005 Stanisław Kurpiewski (SLD)

2001-2005 Józef Oleksy (SLD) – premier, marszałek Sejmu, minister spraw wewnętrznych

2001-2007 Marian Piłka (PiS) – prezes ZChN, wiceprezes AWS i Prawicy Rzeczypospolitej

2001-2015 Stanisława Prządka (SLD) – naczelnik i sekretarz Garwolina

2001-… Marek Sawicki (PSL) – minister rolnictwa, wiceminister łączności

2004-2005 Jacek Wojciechowicz (PO) – wiceprezydent Warszawy i Raciborza, burmistrz Wesołej, zastępca burmistrza Wawra i Targówka

2005-2007 Robert Ambroziewicz (PO) – wiceprezydent Siedlec

2005-… Arkadiusz Czartoryski (PiS) – wiceminister spraw wewnętrznych i administracji oraz sportu, prezydent Ostrołęki

2005-… Henryk Kowalczyk (PiS) – wicepremier, minister rolnictwa, środowiska, Skarbu Państwa, wojewoda ciechanowski, wójt Winnicy

2005-2011 Bogusław Kowalski (LPR, PiS) – wiceminister transportu

2005-… Czesław Mroczek (PO) – wiceminister obrony narodowej, starosta miński

2005-2007 Grzegorz Skwierczyński (Samoobrona)

2005-… Krzysztof Tchórzewski (PiS) – minister energii, wojewoda siedlecki

2007-2015 Andrzej Kania (PO)

2007-2015 Jacek Kozaczyński (PO)

2007-2011 Elżbieta Jakubiak (PiS) – minister sportu, szef kancelarii Prezydenta RP, urodzona w Zatorach

2007-2011, 2015-2023 Teresa Wargocka (PiS) – wiceminister edukacji

2009-2015 Krzysztof Borkowski (PSL) – senator

2011-2015 Bartłomiej Bodio (Ruch Plikota)

2011-2019 Krystyna Pawłowicz (PiS) – sędzia Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, członek Krajowej Rady Sądownictwa

2011-… Grzegorz Woźniak (PiS)

2015-2019 Jolanta Hibner (PO)

2015-… Daniel Milewski (PiS)

2015-2023 Anna Siarkowska (Kukiz, PiS)

2015-2023 Marek Zagórski (PiS) – minister cyfryzacji, wiceminister rolnictwa i Skarbu Państwa

2019-… Kamila Gasiuk-Pihowicz (PO)

2019-2023 Maciej Górski (PiS) – członek zarządu powiatu węgrowskiego

2023 Iwona Kurowska (PiS) – wicestarosta garwolińska

2023-… Żaneta Cwalina-Śliwowska (Trzecia Droga)

2023-… Marcin Grabowski (PiS)

2023-… Maria Koc (PiS) – wicemarszałek Senatu, wiceburmistrz Węgrowa

2023-… Krzysztof Mulawa (Konfederacja)

autor tekstu oraz map: Wojciech Zrayko 

zdjęcie tytułowe: sejm.gov.pl 

autor: J K