REKLAMA

Data publikacji: 14 lut 2023

81. ROCZNICA POWSTANIA ARMII KRAJOWEJ

81. ROCZNICA POWSTANIA ARMII KRAJOWEJ

Armia Krajowa to fenomen na skalę światową. Była największą konspiracyjną armią w całej okupowanej Europie. Dziś obchodzimy 81. rocznicę jej utworzenia. Szacuje się, że w naszym powiecie działało ok. 2700 zaprzysiężonych żołnierzy konspiracji.

W 81. rocznicę powstania Armii Krajowej, pułtuszczanie zgromadzili się pod pomnikiem upamiętniającym mieszkańców Ziemi Pułtuskiej, pomordowanych i poległych podczas II wojny światowej w geście pamięci dla tego wydarzenia oraz oddając hołd poległym bohaterom za naszą wolność.

Uroczystość patriotyczna zorganizowana przez samorządy Powiatu Pułtuskiego i Gminy Pułtusk zgromadziła poczty sztandarowe ze Sztandarem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej i Kombatantów na czele oraz delacje przedstawicieli kombatantów, władz samorządowych, jednostek organizacyjnych, służb mundurowych, stowarzyszeń, instytucji i placówek oświatowych.

O wojskową oprawę uroczystości zadbała Pułtuska Grupa Rekonstrukcji Historycznej 13 pułku piechoty oraz uczennice I Liceum Ogólnokształcącego Centrum Naukowo-Biznesowego im. 13 Pułku Piechoty w Pułtusku. Dowódcą uroczystości był st. chor. sztab. Leszek Topólski. W skład pocztu sztandarowego weszli: sztandarowy Michał Malik, któremu asystowali – Oliwia Horn i Michał Świdwa. Wartę honorową wystawiły rekonstruktorki Julia Obłuska, Katarzyna Gronczewska i Edyta Sobieraj - uczennice I Liceum Ogólnokształcącego Centrum Naukowo-Biznesowego im. 13 Pułku Piechoty w Pułtusku oraz Danuta Ciszewska - rekonstruktora Pułtuskiej Grupy Rekonstrukcji Historycznej 13 pułku piechoty.

Po odegraniu hymnu państwowego, okoliczności powstania Armii Krajowej oraz jej działalność na terenie powiatu pułtuskiego przybliżyła zgromadzonym Izabela Nalewajk – nauczycielka historii w Publicznej Szkole Podstawowej nr 4 im. Ireny Szewińskiej w Pułtusku. Przybyli na uroczystość pułtuszczanie w geście pamięci i hołdu złożyli kwiaty pod pomnikiem.

PEŁNA FOTORELACJA Z WYDARZENIA:

POWSTANIE ARMII KRAJOWEJ

Korzenie Armii Krajowej sięgają zawiązanej w nocy z 26 na 27 września 1939 roku przez grupę wyższych oficerów z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, przy współudziale prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. Stała się ona zalążkiem rozbudowanego potem Państwa Podziemnego. Służba Zwycięstwu Polski została przekształcona najpierw w 1940 roku w Związek Walki Zbrojnej.

4 lutego 1942 roku rozkazem gen. Władysława Sikorskiego, została utworzona Armia Krajowa, która powstała na bazie istniejących wcześniej obu organizacji: Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej.

Fragment depeszy od gen. Sikorskiego:

Dnia 14 lutego 1942 r.
Kalina
W ślad za moim rozkazem l.2926 z dnia 3 IX 1941 r.
1. Znoszę dla użytku zewnętrznego nazwę ZWZ – wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią „Armię Krajową” podległą Panu Generałowi, jako jej dowódcy
2. Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej […]
Naczelny Wódz
Sikorski
Generał broni

W skład AK weszło ok. 200 organizacji wojskowych, zarówno spod okupacji niemieckiej, jak i sowieckiej. Nowa nazwa lepiej akcentowała bojowy charakter armii. Osoby, które działały w podziemnych strukturach czuły się bardziej żołnierzami niż członkami związku lub służby.

Przemianowanie ZWZ na Armię Krajową miało także wymiar symboliczny. Wyraźnie ukazywało, że istnieją trzy części Polskich Sił Zbrojnych: Armia Polska na Zachodzie, Armia Polska w ZSRS i Armia Krajowa, z których ta ostatnia prowadziła najintensywniej ówcześnie walkę zbrojną”.

„Biuletyn IPN”, nr 1-2/2007

Znakiem Armii Krajowej została kotwica złożona z liter „P” i „W”, czyli znak Polski Walczącej. Został wybrany z 27 propozycji zgłoszonych na konspiracyjny konkurs ogłoszony przez Biuro Informacji i Propagandy KG AK. Jednym z inicjatorów tego konkursu był Czesław Michalski. „Kotwica”, jako znak Polski Walczącej pojawił się w Warszawie 20 marca 1942 r. na werandzie znanej cukierni przy ul. Polnej. Niebawem był malowany na murach jako odpowiedź na wszechobecną swastykę. 18 lutego 1943 r. Komendant Główny AK kom. Stefan Rowecki "Grot" nakazał oznaczać wszystkie akcje AK znakiem Polski Walczącej.

Latem 1944 roku AK liczyła nawet 350-380 tysięcy żołnierzy, którzy przeprowadzali liczne akcje dywersyjne i sabotażowe, organizowali zamachy na niemieckich zbrodniarzy i prowadzili działania wywiadowcze.  Kulminacją działalności AK było Powstanie Warszawskie.

Każda z osób angażujących się w działania skierowane przeciwko okupantami narażała się na śmierć. Warunkiem dołączenia do struktur AK było złożenie przysięgi:

Przysięga żołnierzy Armii Krajowej

(Przyjmowany)
W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej, kładę swe ręce na ten Święty Krzyż, znak Męki i Zbawienia, i przysięgam być wiernym Ojczyźnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej, stać nieugięcie na straży Jej honoru i o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć ze wszystkich sił – aż do ofiary życia mego. Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom Naczelnego Wodza oraz wyznaczonemu przezeń Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało.

(Przyjmujący)
Przyjmuję Cię w szeregi Armii Polskiej, walczącej z wrogiem w konspiracji o wyzwolenie Ojczyzny. Twym obowiązkiem będzie walczyć z bronią w ręku. Zwycięstwo będzie Twoją nagrodą. Zdrada karana jest śmiercią.

Biuletyn IPN”, nr 1-2/2007

Ostatni komendant rozwiązał AK 19 stycznia 1945 roku. Część żołnierzy kontynuowała jednak walkę przeciwko komunistycznej władzy. To właśnie na ich cześć ustanowiono 1 marca Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.

W ramach badań prowadzonych przez IPN w całej Polsce udało się ustalić funkcjonowanie co najmniej 955 organizacji młodzieżowych w okresie 1945–1956, szczególnie po rozbiciu podziemia zbrojnego. Co najmniej jedna czwarta z nich w nazwie nawiązywała do AK, a zdecydowana większość na etosie AK oparła swą działalność.

Dlaczego nazwa Armia Krajowa zastąpiła w zbiorowej pamięci Służbę Zwycięstwu Polski i Związek Walki Zbrojnej? Słowo „Armia” brzmi wyraźnie inaczej niż „Służba” czy „Związek”. Jest bardziej bojowe, bardziej wyraźne propagandowo i zdecydowanie bardziej odpowiadające rzeczywistości. W epokowym dziele, wydanym w Londynie w latach czterdziestych, a dotyczącym historii Polskich Sił Zbrojnych, tom poświęcony Polskiemu Państwu Podziemnemu zatytułowany jest „Armia Krajowa”. Można więc powiedzieć, że wydany w lutym 1942 r. rozkaz był niejako usankcjonowaniem istniejącej sytuacji. Żołnierze podziemia czuli się bardziej żołnierzami podziemnej armii niż członkami konspiracyjnego związku czy służby. Nazwa ta, według nich, zdecydowanie bardziej wiarygodnie określała ich działalność. (na podstawie tekstu IPN - Piotra Niwińskiego)

Komenda Obwodu Pułtusk

Armia Krajowa działała również na naszych terenach.

  • Rejon I (gminy-placówki Gołębie, Kozłowo i Nasielsk). Dowódca: Konstanty Kociszewski „Górka”,
  • Rejon II (gminy-placówki Gzowo, Kleszewo i Winnica). Dowódca: Jan Szczepański „Laska”,
  • Rejon III (gminy-placówki Lubiel, Obryte i Zatory) – dowódca: NN „Obrus”.
  • Placówka miasto Pułtusk. Dowódca: Jan Blicharz „Laur”, „Rzędzian”

Szacuje się, że w naszym powiecie działało ok. 2700 zaprzysiężonych żołnierzy konspiracji.

Oddział pułtuski przeprowadził kilka dużych akcji m.in.:

  • 8 października 1943 roku patrol Kedywu z placówki Obryte, pod dowództwem „Kazika” przeprowadził zamach na zarządcę majątku ziemskiego w Przewodnie, Siergieja Sidorenkę. Był on komendantem obozu pracy w Pułtusku i słynął ze swych sadystycznych skłonności. Akcja nie powiodła się. Sidorenko, mimo 5 postrzałów, zdołał zbiec.
  • Pod koniec października 1943 roku patrol Kedywu pod dowództwem „Kazika” z placówki Kozłowo zastrzelił konfidenta niemieckiej policji bezpieczeństwa.
  • W nocy 29 czerwca 1944 roku patrol Kedywu Obwodu Pułtusk przeprowadził napad na kwaterujący we wsi Skaszewo oddział własowców.
  • Latem 1944 roku patrol Kedywu z placówki Gołębie Obwodu Pułtusk, dowodzony przez plut. Wacława Kucharskiego „Gedeona”, uwolnił z obozu dla Polaków w Kleszewie 12 dziewcząt. Niemcom nie udało się nikogo schwytać mimo pościgu.
  • W drugiej połowie 1944 r. patrol Kedywu Obwodu Pułtusk pod dowództwem por. Karola Bilińskiego „Ego” natknął się w pobliżu wsi Włosty na oddział żandarmerii, który konwojował 150 Polaków ze wsi Szyszki. Cała grupa miała być zatrudniona przy robotach fortyfikacyjnych na linii Narwi. Członkowie AK rozpędzili żandarmów i uwolnili więźniów.

17 grudnia 1942 roku na Nowym Rynku w Pułusku odbyła się publiczna egzekucja, podczas której zostali zamordowani:

  • ppor. Bronisław Dębiński – zastępca komendanta obwodu Pułtusk AK,
  • ppor. Juliusz Kubis – szef oddziału I Obwodu Pułtusk AK,
  • Stefan Krzykowski – nauczyciel z Jednorożca,
  • Henryk Smoleński – urzędnik z Przasnysza.

Przed śmiercią wykrzyknęli: Jeszcze Polska nie zginęła!

Pod koniec okupacji Obwód AK Pułtusk poniósł duże straty wskutek niemieckich represji. Grupa konspiratorów została aresztowana przez Gestapo między 9 a 14 czerwca 1944 roku. Zastępcę komendanta obwodu zakatowano w czasie śledztwa 10 czerwca, a pozostali trafili do obozu w Pomiechówku, gdzie zostali zamordowani 30 lipca 1944 roku. Koleje aresztowania miały miejsce w lipcu tego samego roku. Aresztowane osoby rozstrzelano 5 września 1944 roku.

źródło: dorzeczy.pl, polska-zbrojna.pl, armiakrajowa.org.pl, opn.gov.pl, „Biuletyn IPN”, nr 1-2/2007.

Tagi: #AK #obchody

REKLAMA

Zobacz także

Komentarze

Dodaj komentarz jako pierwszy